VAT – rządowy plan walki z oszustami podatkowymi

Według różnych szacunków luka podatkowa w VAT wynosi od 30mld do 40mld zł rocznie. Jak wskazują eksperci z z Izby Gospodarczej Metali Nieżelaznych i Recyclingu  (branży, w której wyłudzenia VAT są szczególnie częste), „rentowność wyłudzających jest 7 razy wyższa od rentowności uczciwych podmiotów”. Dotychczasowe działania nie przynosiły spodziewanych efektów, a organy podatkowe skupiają się na kwestionowaniu praw do odliczeń VAT, którzy nieświadomie uwikłali się transakcje oszustów.

Wiceminister Finansów Agnieszka Królikowska mówi o 30-sto miliardowej luce w VAT, to optymistyczne ujęcie rozmiaru wyłudzeń w podatku VAT. PwC w 2014 r. szacowało bowiem, że wielkość luki wyniesie ok. 42 mld zł.

Karuzele podatkowe

O ile istnieją rozbieżności co do danych dotyczących strat w budżecie, o tyle wszyscy eksperci są zgodni, jeśli chodzi o przyczyny ich powstawania. Szara strefa, błędy w obliczeniach podatku oraz oszustwa podatkowe. Tą ostatnią przyczyną rząd postanowił zająć się w sposób szczególny.  Znikający podatnicy (firmy słupy), bufory, brokerzy, spółki kanałowe, w rezultacie tworzą tzw. karuzele podatkowe. Karuzele składają się z kilku ogniw działających na terenie całej Unii Europejskie. Między nimi dokonywane są transakcje sprzedaży i kupna w taki sposób, że towar, który wyszedł z danego kraju w efekcie końcowym trafia do niego z powrotem. Po drodze uczestnicy zyskują na uchylaniu się zapłaty podatku VAT lub wyłudzanie zwrotu podatku VAT, który nigdy nie był zapłacony.

Rada konsultacyjna rady podatkowej przy ministerstwie finansów wskazuje na kilka metod, które mają pomóc w ograniczaniu skali wyłudzeń. W dokumencie opracowanym przez Zespół ds. Podatków Pośrednich wskazano na konieczność wprowadzenia kompleksowych rozwiązań, które obejmą kwestie legislacji, funkcjonowanie administracji podatkowej, oraz doboru narzędzi wspomagających działania administracji (np. odpowiednie systemy informatyczne).

Centralny rejestr faktur i rejestr VAT

To rozwiązania zakłada, że podatnicy generowaliby faktury bezpośrednio w systemie lub mieliby obowiązek rejestrowania w nim faktur sporządzonych poza nim. Dzięki temu urzędy dysponowałyby źródłem najbardziej aktualnych informacji na temat zawieranych transakcji.  Na tej podstawie organy podatkowe miałyby podstawę do podjęcia natychmiastowych działań zmierzających do zablokowania zwrotu VAT, wyrejestrowania, zainicjowania kontroli, blokady kont bankowych, itp.

Trzeba dodać, że karuzele podatkowe mają charakter transgeniczny, a w takim wypadku, jak wskazuje prof. Czesław Jędrzejek z Politechniki Poznańskiej, potrzebny byłby rejestr europejski. Czy jednak w polskich warunkach takie przedsięwzięcie ma szanse powodzenia? Jak stwierdził prof. Jędrzejek „Polska jest na niskim poziomie rozwoju i tworzenie tego typu rejestrów idzie państwu słabo”.

Rachunek bankowy podatnika stale dostępny dla fiskusa

Zdaniem Zespołu, efektywność organów podatkowych zwiększyłaby się, gdyby fiskus miał stały dostęp do systemu bankowego. Dzięki temu operacje na rachunkach mogłyby być bieżąco analizowane. Według planów Rady miałaby powstać również baza kont bankowych wskazanych przez firmy w dokumentach rejestracyjnych oraz wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności nabywcy, w przypadku zapłaty na konto inne niż wskazane do celów podatkowych. W razie zapłaty na konto istniejące w bazie, nabywca byłby zwolniony z ryzyka kwestionowania przez urząd skarbowy zwrotu VAT lub zastosowania solidarnej odpowiedzialności. Jak wskazują eksperci, najczęściej w oszukańczych transakcjach nabywcy dokonują zapłaty na zagraniczne konto bankowe, nie zgłoszone w urzędzie skarbowym.

Split payment, czyli rozdzielenie płatności VAT

Miałoby to polegać na tworzeniu przez podatnika subkonta, będącego w dyspozycji organów podatkowych. Nabywca dokonywałby płatności netto na konto kontrahenta, natomiast podatek VAT wynikający z faktury byłaby przelewane na to właśnie subkonto.

Gdyby nabywca dokonał przelewu w całości na konto kontrahenta, bez rozdzielenia płatności VAT, wówczas ponosiłby on odpowiedzialność solidarną. System miałby być nieobowiązkowy, a jedynie chroniłby nabywcę przed odpowiedzialnością solidarną. Eksperci zwracają uwagę, że systemem split payment należałoby objąć branże szczególnie narażone na wyłudzenia (np. branża paliwowa).

Koniec rozliczeń gotówkowych

Spora część oszustw podatkowych wykorzystuje rozliczenia gotówkowe i tu także miałaby zadziałać odpowiedzialność solidarna za dokonywanie płatności gotówką, gdy jest to sprzeczne z prawem.

Inne proponowane rozwiązania

Zespół ds. podatków pośrednich omówił też inne rozwiązania, które mogłyby odegrać bardzo istotną rolę w walce z przestępczością podatkową. Przede wszystkim zwraca się uwagę na konieczność zmiany zasad opodatkowania towarowych transakcji wewnątrzunijnych. Realizacja tego postulatu jest jednak możliwa tylko wówczas, gdy zostaną zmienione dyrektywy unijne, a zgodę na zmiany muszą wyrazić wszystkie państwa członkowskie.

Krajowe organy podatkowe mogą skupić się na ograniczeniu (wyłączeniu) możliwości rejestracji VAT za pośrednictwem internetu oraz przez pełnomocników, co miałoby uniemożliwiać rejestrację „znikających firm”. Z kolei korzystanie z internetu miałoby być obowiązkowe w przypadku składania deklaracji podatkowych, ewentualnie do rozważenia pozostaje jeszcze opcja składania deklaracji w różnych terminach (w zależności od formy). Narzucony miałby być obowiązek składania deklaracji w okresach miesięcznych. Wprowadzona miałaby być koncesja na obrót paliwami z zagranicą.

Rada konsultacyjna rady podatkowej przy ministerstwie finansów oceniła skuteczność dotychczas wprowadzonych sposobów zwalczania oszustw w sferze podatku VAT.

Jednym z narzędzi wykorzystywanym w w walce z procederem jest instytucja odwrotnego obciążania (podatek VAT jest rozliczany i odprowadzany na konto fiskusa przez nabywcę, nie sprzedawcę). Faktury z klauzulą odwrotnego obciążania dotyczą tylko wybranych branż. Jednak ich skuteczność eksperci oceniają na dość wysoką, lecz zwrócili też uwagę na doraźny charakter tego rozwiązania. Jak podkreślają procedura odwrotnego obciążania jest sprzeczna z podstawowymi założeniami opodatkowania VAT.

Odpowiedzialność solidarna ma na celu ograniczanie zakupów w przypadkach zwiększonego ryzyka uwikłania się w oszukańcze transakcje. Drugą funkcją odpowiedzialności solidarnej jest niestety minimalizowanie strat kosztem podatnika nieświadomie włączonego w podejrzane transakcje. Mechanizm odpowiedzialności solidarnej nie jest oceniany najlepiej, jak wypowiedział się zespół ekspertów: „Podstawową jego wadą w tym względzie jest możliwość korzystania przez oszustów VAT z udogodnień wynikających z wpisania do wykazu prowadzonego przez Ministra Finansów (tzw. podmiotów zaufanych – PAP)”.

Jeśli poszukujesz informacji w zakresie finansowania przedsiębiorstw lub obniżenia kosztów prowadzonej działalności gospodarczej to napisz. Postaramy się skutecznie doradzić i zaproponować najlepsze rozwiązanie.

---